Οι ''Σούπερ Θείοι'' της Σαμόα

Η ανδρική ομοφυλοφιλία, από την οπτική γωνία της εξέλιξης, δεν βγάζει πλήρες νόημα. Φαίνεται ότι το ''γνώρισμα'' είναι κληρονομικό, όμως εφόσον οι ομοφυλόφιλοι άνδρες είναι πολύ λιγότερο πιθανό να παράγουν απογόνους σε σχέση με τους ετεροφυλόφιλους, δε θα έπρεπε τα γονίδια αυτού του γνωρίσματος να έχουν εξαφανιστεί εδώ και καιρό; Τι αξία θα μπορούσε να έχει αυτός ο σεξουαλικός προσανατολισμός, ώστε να συνεχίζεται για αιώνες τώρα, χωρίς μάλιστα κάποιο ευδιάκριτο αναπαραγωγικό πλεονέκτημα;

Μια πιθανή εξήγηση, είναι αυτό που οι εξελικτικοί ψυχολόγοι αποκαλούν, ''υπόθεση επιλογής συγγενών''. Αυτό σημαίνει ότι η ομοφυλοφιλία, ίσως μεταφέρει ένα έμμεσο ''όφελος'' με το να ενισχύει τις προοπτικές επιβίωσης στενών συγγενών. Συγκεκριμένα η θεωρία υποστηρίζει, ότι οι ομοφυλόφιλοι άνδρες θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις δικές τους προοπτικές, με το να γίνουν ''οι βοηθοί της φωλιάς''. Λειτουργώντας ανιδιοτελώς δηλαδή απέναντι στους ανιψιούς και στις ανιψιές τους, οι ομοφυλόφιλοι άνδρες –ανύπαντροι θείοι στην ουσία- θα διαιώνιζαν τα γονίδια της οικογένειας συμπεριλαμβανομένων και των δικών τους.

Σε ένα νησί του Ειρηνικού λοιπόν, την Σαμόα, δυο εξελικτικοί ψυχολόγοι κάνουν πειράματα τα τελευταία χρόνια πάνω σ’ αυτή την θεωρία. Οι Paul Vasey και Doug VanderLaan του Πανεπιστημίου Lethbridge στο Καναδά, επέλεξαν τη Σαμόα γιατί οι άνδρες ομοφυλόφιλοι εκεί —οι επονομαζόμενοι fa’afafine— έχουν ευρέως αναγνωριστοί και αποδεχτοί ως μια ξεχωριστή κατηγορία φύλου, ούτε άνδρα ούτε γυναίκα. Οι fa’afafine είναι συνήθως θηλυπρεπείς και αποκλειστικά ομοφυλόφιλοι. Αυτός ο σαφής διαχωρισμός κάνει πιο εύκολο το να βρεθεί ένα δείγμα για τη μελέτη.

Οι ερευνητές είχαν καταδείξει σε προηγούμενη έρευνα, ότι οι fa’afafine συμπεριφέρονταν πολύ πιο αλτρουιστικά απέναντι στις ανιψιές και τους ανιψιούς τους, απ’ ότι οι γυναίκες της Σαμόα ή οι ετεροφυλόφιλοι άνδρες. Τα πρόσεχαν όταν ήταν μικρά, τα εκπαίδευαν στη τέχνη και τη μουσική —βοηθώντας μάλιστα και οικονομικά, πληρώνοντας την ιατρική τους περίθαλψη, την εκπαίδευση και ούτω καθ’ εξής. Αυτό από μόνο του είναι ενδιαφέρον, στη προκειμένη όμως είναι ασαφές γιατί συμπεριφέρονται με αυτό τον τρόπο. Τι να συμβαίνει σε γνωστικό επίπεδο, που να υποστηρίζει τόσο γενναιόδωρες πράξεις;

Στη πιο πρόσφατη έρευνα τους, οι επιστήμονες βάλθηκαν να διαλευκάνουν τη ψυχολογία των fa’afafine, ώστε να συμπεράνουν αν η ανιδιοτέλεια τους αυτή σχετίζεται ιδιαίτερα με τα παιδιά-συγγενείς, παρά με τα παιδιά-γενικότερα. Συγκέντρωσαν ένα μεγάλο δείγμα από fa’afafine και συγκρίσιμα δείγματα γυναικών και ετεροφυλόφιλων ανδρών. Έδωσαν σε όλους ερωτήσεις, που μετρούσαν την προθυμία τους να βοηθήσουν τα ανίψια τους με διάφορους τρόπους –να τα προσέχουν, να τους κάνουν δώρα, διδασκαλία κ.λ.π- καθώς και την προθυμία τους να κάνουν τα ίδια και για άλλα, ''άσχετα'' παιδιά. Σε σύγκριση με τις γυναίκες της Σαμόα και τους ετεροφυλόφιλους άνδρες, οι fa’afafine υπέδειξαν πολύ πιο ασθενή σχέση μεταξύ της γενναιόδωρης συμπεριφοράς και του αλτρουισμού τους και των παιδιών-γενικότερα. Αυτή η γνωστική αποσύνδεση, επιτρέπει στους fa’afafine να διαθέσουν τους πόρους τους πιο αποτελεσματικά και με ακρίβεια στους συγγενείς —και έτσι να ενισχύσουν τις δικές τους εξελικτικές προοπτικές.

 Και αυτό γιατί από την πλευρά της εξέλιξης, δε μπορείς να επανορθώσεις το γεγονός ότι δεν έχεις απογόνο, δίνοντας απλώς ένα παιχνίδι στον ανιψιό σου ή παίζοντας με μια μπάλα και την ανιψιά σου μια στο τόσο. Πράγματι, για να αντισταθμίσουν το γεγονός ότι είναι άτεκνοι, θα έπρεπε κάθε fa’afafine να στηρίξει με κάποιο τρόπο την επιβίωση δυο επιπλέον ανιψιών, που διαφορετικά δε θα μπορούσαν να ''υπάρξουν''. Εν ολίγοις οι fa’afafine πρέπει να είναι ''Σούπερ Θείοι'', για να κρατήσουν το εξελικτικό πλεονέκτημα.

Όμως έχουν κάποια σημασία αυτά τα ευρήματα, έκτός της Σαμόα; Και ναι και όχι. Ο πολιτισμός της Σαμόα είναι πολύ διαφορετικός από τους περισσότερους Δυτικούς πολιτισμούς. Και αυτό γιατί είναι περιορισμένος πολύ τοπικά και βασίζεται στις δεμένες πολυμελείς οικογένειες, σε αντίθεση με τις Δυτικές κοινωνίες που τείνουν να είναι άκρως ατομικιστικές και ομοφοβικές. Οι οικογένειες επίσης στους Δυτικούς πολιτισμούς, είναι πολύ περισσότερο γεωγραφικά ''διασκορπισμένες'', μειώνοντας έτσι το ρόλο που μπορούν να παίξουν οι ανύπαντροι θείοι στις πολυμελείς οικογένειες, ακόμα και αν επιλέξουν να το κάνουν. Υπό αυτήν την έννοια, οι ερευνητές θεωρούν ότι η κοινότητα της Σαμόα, μπορεί να είναι περισσότερο μια εκπροσώπηση του περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο η ανδρική ομοφυλοφιλία εξελίχθηκε πριν από αιώνες. Πράγμα που σημαίνει, ότι δεν είναι ο ''ανύπταντρος θείος'' που δεν είναι επαρκώς προσαρμοσμένος στο κόσμο, αλλά περισσότερο ο συγχρόνως Δυτικός κόσμος που έχει εξελιχθεί σε ένα μη ευπρόσδεκτο μέρος.

(Προσαργμογή στα Ελληνικά από το παρακάτω link:

http://www.psychologicalscience.org/index.php/news/were-only-human/the-super-uncles-of-samoa.html )

Το Παράδοξο της Απραξίας

Νομίζετε ότι θα ήταν πιο ευτυχισμένος ο Σίσυφος, εάν καθόταν άπραγος στο κελί του; Στη τελική το μόνο που έκανε ήταν μια καταναγκαστική εργασία: να σπρώχνει έναν ογκόλιθο ξανά και ξανά χωρίς σκοπό ή την αίσθηση της ολοκλήρωσης. Σίγουρα κάτι τέτοιο δεν θα τον ικανοποιούσε και πολύ. Tι θα συνέβαινε όμως, αν ο Δίας είχε μαλακώσει και οδηγηθεί στη συγχώρεση;… Μήπως θα οδηγούσε και αυτόν σε αιώνια τεμπελιά;…

Μια νέα έρευνα υποστηρίζει, ότι η απελεύθερωση αυτή δε θα του άρεζε και τόσο. Στη πραγματικότητα, θα αποζητούσε τις μέρες που έσπρωχνε το βράχο. Και αυτό γιατί η εργασία που σου επιβάλλεται, μπορεί να είναι άσκοπη και καταναγκαστική, αλλά τουλάχιστον είναι μια δουλειά!

Αυτό είναι το συμπέρασμα του ψυχολόγου Christopher Hsee του πανεπιστημίου του Chicago, που ''εξερεύνησε'' τα αίτια της απραξίας στο εργαστήριο. Σε ένα πείραμα έβαλε εθελοντές να ολοκληρώσουν το πρώτο απο τα δυο μέρη που αποτελούσαν μέρος μιας ”αγγαρείας”. Επρεπε να περιμένουν ένα μικρό χρονικό διάστημα μέχρι να ξεκινήσει το δεύτερο μέρος και στη συνέχεια ο Hsee τους έδωσε δυο επιλογές. Τους προσέφερε δυο απλούς λόγους ώστε να επιλέξουν τη δραστηριότητα αντί της αδράνειας. Ότι και αν διάλεγαν θα έπαιρναν ένα κομμάτι σοκολάτα γάλακτος.

Οι περισσότεροι άνθρωποι θα διάλεγαν να περιμένουν. Δεν είχαν κανένα ιδιαίτερο κίνητρο να σηκωθούν και να περπατήσουν -εφόσον είτε με τον έναν είτε με τον αλλον τρόπο, θα έπερναν το ”βραβείο”-  οπότε και έκατσαν. Εδώ ξεκινάει το πιο ενδιαφέρον σημείο του πειράματος. Αν ο Hsee τους έδινε δυο διαφορετικά κίνητρα -π.χ ένα σοκολατούχο γάλα εκει κοντά ή μια σοκολάτα, εφόσον  έκαναν βόλτα-, οι περισσότεροι εθελοντές δέχτηκαν. Δεν είχε σημασία το που βρισκόταν το καθ’ ένα  -τους άλλαζαν θέση. O Hsee τους προσέφερε ”ασήμαντους” λόγους για να δράσουν αντί να κάθονται -και οι εθελοντές τους άρπαξαν. Επιπλέον εκείνη που περπάτησαν, ήταν μετά σε καλύτερη διάθεση από εκείνους που έκατσαν κ περίμεναν.

Αυτό είναι το Παράδοξο της υπόθεσης. Οι άνθρωποι επιλέγουν την αδράνεια αν η δραστηριότητα φαίνεται άσκοπη, ωστόσο η διάθεση τους είναι χειρότερη όταν μένουν άπραγοι. Παρόλο που οι άνθρωποι το γνωρίζουν αυτό εκ των προτέρων. Ξέρουν δηλαδή, ότι αν είναι δραστήριοι θα νιώθουν καλύτερα, ωστόσο φαίνεται ότι δίνουν μεγαλύτερη σημασία στο να κάνουν μια λογική επιλογή  -και όχι συναισθηματική. Θα ένιωθαν ανόητοι αν περπατούσαν, ΄΄απλώς΄΄ για να περπατήσουν.

Ο Hsee έτρεξε ακόμη ένα παρόμοιο πείραμα, χωρίς επιλογές αυτή τη φορά. Μερικοί εθελοντές, κλήθηκαν να περπατήσουν σε μακρινή απόσταση και να επιστρέψουν, ενω στους υπόλοιπους ζητήθηκε να κάτσουν και να περιμένουν. Όπως αναφέρθηκε και στο περιοδικό Psychological Science, αυτοί που περπάτησαν ήταν σε καλύτερη διάθεση από αυτούς που κάθονταν.

Μπορούμε να συμπεράνουμε επομένως, ότι οι άνθρωποι δεν διαλέγουν πάντα αυτό που θα 'ταν   καλύτερο για τους ίδιους. Όμως γιατί να μας ''μπερδεύει'' κάτι τόσο απλό; Η αδράνεια ήταν πολύ σημαντική για τους αρχαίους προγόνους μας και αυτό γιατί η επακόλουθη εξοικονόμηση ενέργειας, ήταν ζωτική σημασίας για την επιβίωση. Πλέον δεν έχουμε τις ίδιες απαιτήσεις επιβίωσης, γι αυτό μένουμε με ”περίσια” ενέργεια -την οποία και προτιμούμε να ξοδεύουμε σε διάφορες δραστηριότητες, στη δουλειά, κ.λ.π. Η αδράνεια δηλαδή κατά βάθος, συνδέεται με αυτό.

Ωστόσο η αδράνεια δεν είναι πάνα κάτι κακό. Όπως και το να είσαι απασχολημένος δεν είναι πάντα παραγωγικό. Μάλιστα μπορεί να γίνει δυσάρεστο. Εξ’ ου και τα τα ανάμεικτα συναισθήματα.

(Προσαργμογή στα Ελληνικά από το παρακάτω link:
ww.psychologicalscience.org/index.php/news/were-only-human/the-paradox-of-idleness.html )